Almanya, dijitalleşme alanındaki öncü adımlarını hukuk sistemine de taşıyarak yapay zekâ (YZ) destekli mahkeme sistemlerini test etmeye başladı. Bu gelişme, yargı süreçlerinin hızlandırılması, yargıçların iş yükünün hafifletilmesi ve davaların daha etkin biçimde sonuçlandırılması gibi hedeflerle şekilleniyor. Yüksek hacimli ve tekrar eden davaların ele alınmasında kullanılmak üzere geliştirilen YZ sistemleri, belirli mahkemelerde pilot uygulamalarla test ediliyor.
Yapay Zekâ, Yargıçlara Yardımcı Rolde
Almanya’da test edilen YZ sistemleri, yargıçların yerine karar veren sistemler değil; aksine karar alma süreçlerini destekleyen yardımcı araçlar olarak tasarlandı. Bu kapsamda geliştirilen yazılımlar, özellikle büyük veri kümeleriyle çalışarak belgeleri analiz ediyor, geçmiş davalarla karşılaştırmalar yapıyor ve hâkimin değerlendirmesine sunulmak üzere karar taslakları oluşturuyor.
Karlsruhe İdare Mahkemesi’nde Sığınma Davalarına Yönelik Uygulama
Almanya’daki ilk uygulamalardan biri, Karlsruhe İdare Mahkemesi’nde sığınma başvurularına yönelik geliştirilen “Sığınma Dosyası Penetrasyon Yardımcısı” adlı YZ destekli sistem oldu. Bu sistem, özellikle tanıma oranı çok düşük olan ülkelerden gelen başvurulara odaklanıyor. Dosyaları otomatik olarak tarayan sistem, metin içindeki önemli bilgileri tanıyor, işaretliyor ve ön analizleri yaparak hâkimin karar sürecini hızlandırıyor.
Bu uygulama, karmaşık ve yoğun evrak içeren sığınma davalarında yargı mensuplarına zaman kazandırırken, veri işleme sürecinin de daha sistematik bir şekilde yapılmasına olanak tanıyor.
Frankfurt’ta Yolcu Hakları Davalarına Yönelik “FRAUKE” Sistemi
Frankfurt Bölge Mahkemesi’nde test edilen bir başka YZ uygulaması olan “FRAUKE” (Frankfurt Judgement Configurator Electronic), yolcu hakları davalarına odaklanıyor. FRAUKE, başvuruların ana unsurlarını çıkararak benzer davalarla karşılaştırma yapıyor ve hâkime sunulmak üzere bir karar taslağı oluşturuyor. Hâkim, bu taslağı baz alarak nihai kararı yine kendi değerlendirmesiyle veriyor.
Bu sistem, Almanya’daki havaalanlarında sık yaşanan uçuş iptalleri ve gecikmelerden kaynaklanan tazminat davalarında büyük bir yükü hafifletmiş durumda.
Stuttgart Yüksek Eyalet Mahkemesi’nde “OLGA” ile Emisyon Davaları Ele Alınıyor
Stuttgart Yüksek Eyalet Mahkemesi’nde kullanılan “OLGA” (Oberlandesgerichtsassistent) adlı YZ sistemi ise özellikle dizel emisyon skandalı ile ilgili davalarda etkin rol oynuyor. OLGA, mevcut dosyaları daha önce verilmiş benzer kararlarla karşılaştırarak, hangi davaların hangi sonuçlara varabileceğini önceden tahmin ediyor. Bu, emsal kararların hızlıca dikkate alınmasını ve benzer davalarda tutarlılığın korunmasını sağlıyor.
Brandenburg’da Hessen Modeli Uygulanıyor
Hessen Eyaleti’nde geliştirilen ve başarı elde eden YZ tabanlı yargıç yardımcısı uygulaması, Brandenburg Eyaleti’nde de uygulanmaya başlandı. Yolcu şikayetleri ile ilgili davalarda kullanılan bu sistem, otomatik olarak metin analizi yaparak hâkime karar taslağı sunuyor. Özellikle Berlin-Brandenburg havaalanında artan şikâyet yükünün daha etkili yönetilmesi hedefleniyor.
Etik ve Hukuki Tartışmalar
Her ne kadar YZ sistemlerinin verimliliği artırma potansiyeli yüksek olsa da, Almanya’da bu alandaki etik ve hukuki tartışmalar da dikkatle yürütülüyor. Almanya Adalet Bakanlığı, YZ’nin yalnızca destekleyici bir araç olarak kullanılmasında ısrarcı. Yani son karar yetkisi tamamen hâkimlerde kalmaya devam edecek. Bunun yanı sıra YZ sistemlerinin şeffaf, tarafsız ve güvenilir olması; vatandaş haklarına zarar vermemesi de temel kriterler arasında yer alıyor.
Bu sistemlerin geliştirilmesinde yapay zekânın eğitildiği veri setlerinin güvenliği, algoritmik önyargıların önlenmesi ve kararların gerekçelendirilmesinin mümkün olması gibi konular da öncelikli olarak ele alınıyor.
Gelecek Planları: 200 Milyon Euro’luk Yatırım
Almanya, yapay zekâ destekli yargı uygulamaları için 2026 yılına kadar 200 milyon Euro’luk yatırım planı hazırlamış durumda. Bu yatırım, mevcut uygulamaların yaygınlaştırılması, yeni yazılımların geliştirilmesi ve hâkim-savcı eğitimlerinin desteklenmesi gibi alanlara yönlendirilecek. Eyaletler düzeyinde iş birliği artırılarak, en iyi uygulamaların ülke geneline yayılması hedefleniyor.
Sonuç: Dijital Yargı Sistemine Doğru
Almanya, yapay zekâ teknolojilerini yargı sistemine entegre etme konusunda dikkatli ancak kararlı adımlar atıyor. Bu teknolojiler, yargılamada insan unsurunun yerini almak yerine, yargıçların karar alma süreçlerini destekleyen birer yardımcı olarak görev yapıyor. Almanya’nın bu alandaki pilot projeleri, hem Avrupa’da hem de dünya genelinde hukuk teknolojileri alanında örnek teşkil etme potansiyeline sahip. Ancak her adım, hukuk devleti ilkeleri, insan hakları ve etik çerçeve gözetilerek atılıyor.
Bu gelişmeler, dijitalleşen dünyada yargının daha erişilebilir, hızlı ve şeffaf hale gelmesinin önünü açarken, aynı zamanda adaletin temel ilkelerinden taviz vermemek için hassas bir dengeyi gözetmeyi zorunlu kılıyor.
News
